دستور العمل های خودسازی

بسم الله الرحمن الرحیم

هیچ کارى براى انسان مهمتر از درست ساختن خودش نبوده و نیست و ه‏یچ عمل در

 قدر و قیمت بدان نمى رسد. و به مبناى رصین و فتواى قویم برهان و قرآن، علم و

عمل، انسان سازند. قرآن عین برهان است و عقل و نقل معاضد یکدیگرند و هر دو در

این حکم محکم متفق اند. اگر انسان من حیث هو انسان باید خودش را بسازد چاره

اى جز تحصیل علم نافع و عمل صالح ندارد، و چون علم و عمل انسان سازند، هر یک

از ما باید مراقب و مواظب خود بوده باشد که چگونه دارد در شب و روز خود را

مى سازد.جناب برهان الموحدین و قدوة العارفین على امیرالمؤمنین در کوفه جوانى

رامى بیند که به خواندن تصنیف هاى هرزه و آلوده‏ سرگرم و دل خوش است، امام به او

فرمود: دارى به چه چیزهائى دفتر وجودت را پر مى کنى.

امام باید بفرماید زیرا که مربى اخلاق و معلم اجتماع و ولى امر است، وظیفه اش

فرمودن و تعلیم و تربیت است. از جمله کلامى که امیرالمؤمنین علیه السلام به کمیل

القاء فرموده است و در نهج البلاغه آمده است، این است که:

اولئک و الله الاقلون عددا ( [و الاعظمون قدرا] (، یحفظ الله بهم حججه و بیناته حتى

یودعوها نظراءهم و یزرعوها فى قلوب اشباههم.

امام در این گفتار علماى بحق را زارع معرفى فرمود: علماء کشاورزند، عالم برزگر

است، معارف عالم بذرهائى است که در مزرعه جانها مى ‏افشاند، قلوب مستعده مزارع

این بذرها هستند وَ الْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَباتُهُ بِإِذْنِ

رَبِّهِ.

         تخمهائى که شهوتى نبود

 بر آن جز قیامتى نبود

یکى از اهم مراقبات این است که انسان واردات و صادرات دهانش را مواظب باشد.
آن لقمه نانى را که به دهان مى گذارد اگر از روى حساب نباشد هرزه خوار مى شود و

انسان هرزه خوار هرزه گو مى گردد، آن دهانى که وارداتش آلوده است صادراتش

هم آلوده است. و به قول شیخ بهائى در نان و حلوا:

         لقمه کامد از طریق مشتبه

خون خور و خاک و بر آن دندان منه

             کان ترا در راه دین مفتون کند     
      نور عرفان از دلت بیرون کند

انسانى که واردات گوشش یاوه و هرزه و گزاف است، صادراتش نیز آنچنان خواهد

بود، قلم هرزه و نوشته هاى زهر آگین خواهد داشت، چرا دفتر وجودت و صحیفه

نفست را به اینگونه اباطیل و ترهات پر مى کنى؟! متأله سبزوارى چه نیکو فرموده

است:

         دفتر حق است دل به حق بنگارش   
        نیست روا پر نقوش باطله باشد

             روح که قدسى نگشت و نفس که ناطق

روح بخارى و نفس سائله باشد

نفس ناطقه انسانى بزرگترین کتاب الهى است و به قول شمس مغربى:

         مرا به هیچ کتابى مکن حواله دگر

که من حقیقت خود را کتاب مى بینم

حیف نیست که چنین دفتر بزرگ الهى به هرزه ها و یاوه ها آکنده شود؟ یکى از

عهدهاى شیخ رئیس در رساله عهدش این است که رمان وقصه هاى باطل نخواند.

حرفها و افسانه هاى باطل ذهن را کج و معوج مى کند و نفس را از درست اندیشى

و درست یابى عدول مى دهد و منحرف مى گرداند.

افلاطون در بیرون شهر آتن در محلى به نام آکادمیا باغى داشت که آن را وقف علم

و معرفت نمود، و بر سر باغ آکادمى نوشته بود:

هر کس هندسه نمى داند وارد نشود.

ابن خلدون در مقدمه تاریخ گوید: وقد زعموا أنه کان مکتوبا على باب افلاطون من لم

یکن مهندسا فلاید خلن منزلنا. و نیز در همان مقدمه گوید: و کان شیوخنا رحمهم

الله یقولون ممارسة علم الهندسه للفکر بمثابة الصابون للثوب الذى یغسل منه الاقذار

و ینقیه من الاوضار و الادران.

یعنى اساتید ما گفته اند که ممارست در علم هندسه براى فکر به مثابت صابون براى

جامه است که وى را مى شوید و تمیز مى کند.

این مدح و تعریف علم هندسه از جهت استوارى براهین و اتقان در انتظام و ترتیب

آنست. علم ریاضى ذهن را تعدیل مى کند، و فکر را از اعوجاج بدر مى آورد و

استقامت مى دهد. افسانه و قصه هاى هرزه، و اندیشه هاى ناپاک و پلید، و حرفهاى

کج و معوج فکر را از استقامت‏ بازمى دارند و انسان را از استنتاج و تحصیل معارف حقه و درست اندیشى و درست بینى دور مى گردانند.

حتى میر عماد حسنى در آداب المشق مى گوید: اگر انسانى جان او ناپاک و آلوده

باشد و اندیشه هاى باطل و ناروا داشته باشد، خط و مشق او صحیح و موزون نخواهد

شد و خوش و ممتاز نخواهد گردید.

چنین در خاطر دارم که صدرالمتالهین در تفسیر سوره مبارک یس و یا در تفسیر

دیگر مى فرماید که شخصى را مى شناسم که حدت ذهنى بسزا داشت، و از هوش و

بینش سرشارى برخوردار بود، کلیات و مرسلات را خیلى خوب ادراک مى کرد، اما

براى او رهزنى پیش آمد که برگشت و بدین سوى منعطف شد و دل به امور مادی

خوش کرد که تا آنچنان تعلقات به مادیات هوش و بینائى و صفا و بى رنگى را از او

گرفت که از ادراک معانى و حقائق کلیه باز مانده بود و قادر به ادراک آنها نبود. اصلا

تعلق با تعقل جمع نمى شود

غلام همت آنم که زیر چرخ کبود   
        زهر چه رنگ تعلق پذیرد آزاد است‏