مراقبت از واردات و صادرات نفس/ تقبیح رمان و مدح ریاضیات در این راه

ادامه...

این مدح و تعریف از علم هندسه از جهت استواری براهین و اتقان در انتظام و ترتیب آنست.علم ریاضی ذهن را تعدیل میکند،و فکر را از اعوجاج بدر می آورد و استقامت میدهد.افسانه و قصه های هرزه و اندیشه های ناپاک و پلید و حرفهای کج و معوج فکر را از استقامت باز میدارند و انسان را از استنتاج و تحصیل معارف حقه و درست اندیشی و درست بینی دور می گرداند.حتی میر عماد حسنی در آداب المشق میگوید:

اگر انسانی جان او ناپاک و آلوده باشد و اندیشه های باطل و ناروا داشته باشد،خط و مشق او صحیح و موزون نخواهد شد و خوش و ممتاز نخواهد گردید.

چنین در خاطر دارم که صدر المتالهین در تفسیر سوره مبارک «یس» و یا در تفسیر دیگر میفرماید که شخصی را می شناسم که حدت ذهنی بسزا داشت،و از هوش و بینش سرشاری برخوردار بود ،کلیات و مرسلات را خیلی خوب ادراک می کرد،اما برای او رهزنی پیش آمد که برگشت و بدین سوی منعطف شد و دل به امور مادی خوش کرد که تا آنچنان تعلقات به مادیات هوش و بینایی و صفا و بی رنگی را از او گرفت که از ادراک معانی و حقایق کلیه باز مانده بود و قادر به ادراک آنها نبود.

اصلا تعلق با تعقل جمع نمی شود.

غلام همت آنم که زیر چرخ کبود           ز هرچه رنگ تعلق پذیرد آزاد است